عادات رفتاری ای نژاد

 

1—یکه شناس بودن

 

یکی از خصوصیات بارزاین دام که این ویژگی در نژادهای خارجی کمتر دیده می شود یکه شناس بودن آن است بطوری که این دام فقط با شخصی که ان را تیمار وتغذیه می کند مانوس می گرددوبه شخصی دیگر اجازه نزدیک شدن نمی دهد وگاوهای شیرده فقط توسط یک فرد قابلیت دوشش دارند ودرروستاها که شیردوشی توسطزنان انجام می شوددر صورت عدم توانایی فرد دوشنده  در برابر دوشیدن مقاومت کرده وبه شخص دیگر اجاره دوشش نمی دهدوبه شدت شیر آن کاهش می یابد وبرای عادت کردن به فرد جدید مدت زمان طولانی  نیاز است تا به تولید اولیه برسد

 

 

 

2-عادت به زندگی گروهی

 

این نژاد بخاطر شرایط زیست آن در نیزارهای هامون که به صورت گله های چهل وپنجاه راسی چرا کرده وگاو تحت هماهنگی  گروه در نیزار بوده است وجدا کردن آن از گله خطر آفرین است این خصوصیت این دام باعث شده که در فاز تحقیقات محققین برای انجام کارهای تحقیقی دچار مشکلات عدیدهای گردند بطوری که جدا کردن گاو از گله جهت انجام کارهایی مانند وزن کشی ،سم چینی،تلقیح مصنوعی ،واکسیناسیون،خون گیری بامشکل مواجه شوند

3—عادت به پریدن ازموانع

 

یکی از خصوصیات این گاو توانایی در پرش از موانع است که گاهی مشاهده شده این نژاد از موانع دومتر نیز پریده است  البته این خصوصیات  در شرایط زیست بومی آن  باعث ماندگاری این دام وراز بقای آن می باشد

در نیزارهای هامون گاهی گله های گاو در میان نی های بلند که مثل دیواری آنها رادر بر گرفته است ناخدااگاه گیر می افتند که دام با پریدن از این موانع خود را به محل سکونت صاحبش وگوساله اش می رساند

 

4—راندن حشرات از روی پوست

این دام همانند نژادهای خارجی توانای راندن حشرات را از روی پوستش با استفاده از حرکات چرخشی دمش دارد اما این نژاد می تواند با حرکات موجی در سراسر پوستش انواع حشرات ومگسها را براند وکمتر دچار بیماریهای پوستی گردد که این خصوصیت در دامهای خارجی بسیار ضعیف می باشد

   5--مقاومت در برابر بیماریها ونوسانات حرارتی    وکمبودات تغذیه ای

این دام نسبت به اغلب بیماریها انگلی میکربی وویروسی منطقه مقاومت بسیار بالایی دارد به طوری که به این بیماریها کمتر مبتلا میگردد

بخاطر شرایط هوایی خاص منطقه سیستان از جهت کویری بودن که نوسانات حرارتی در آن بالا است این دام به راحتی دامنه بالایی از تغیرات حرارتی وهمچنین باد وطوفان را تحمل می کند وبه نظر می رسد بتواند شرایط هوایی تمام نقاط ایران سازگار باشد

6—مهر مادری

این نژاد علاقه خاصی به گوساله خویش دارد برعکس نژادهای خارجی بطوری که در نبود گوساله به سختی شیر خود را آزاد می کند ودر شرایط محلی برای دوشش ابتدا اجازه می دهند گوساله مقداری از شیر مادر مصرف کند سپس با بستن گوساله به پای مادر عمل دوشش انجام می گیرد وجداسازی گوساله از مادر بسیار سخت وخطرناک است .

 

جمعیت این دام در کشور

 

طبق آمار وزارت کشاورزی در سال 1355تعداد این دام در منطقه بیش از یک میلیون وچهارصد هزار راس وجود داشته است که در سال 1365 این تعداد به یک میلیون راس رسیده  در سال 1375 این تعداد به دویست هزار راس کاهش یافته است واکنون این نژاد به کمترین حد خود رسیده است واین روند اگر کاهش یابد دیگر.........

 اکنون بین صد تا صدوسی هزار راس   موجود می باشد

که علت اصلی کاهش  آمار این دام در منطقه:

الف- از بین رفتن نی زارهای هامون بخاطر رهاسازی گونه غیر بومی آمور دردریاچه که با مصرف  ریشه نی نابودی آن را باعث شده است به طوری که رهاسازی این ماهی کاملا اکوسیستم دریاچه را دگرگون نموده است

ب -ازعوامل دیگر کاهش تعداد این دام می توان به خشکسالی های بوجود آمده در منطقه  اشاره کرد

ج- همچنین هجوم دلالان بازار گوشت تهران واصفهان به منطقه وخرید دامها با قیمتهای بالا

د- واگر به سیل سال 70و69 هم اشاره کنیم نمی تواند خالی از واقعیت باشد

اما آنچه مسلم است که گاو نژادسیستانی از پنج هزارسال قبل در منطقه میزیسته است که از آن برای کارهای کشاورزی وتولید شیر وگوشت  استفاده می شده است اما مدرک علمی وقابل پذیرش برای اثبات پنج هزار سال پیشینه بدست آمدن دو پیکره گاو از جنس سنگ لاجورد وآجرین از کاوشهای باستانشناسی در منطقه باستانی شهر سوخته است که این پیکره ها با خصوصیات این نژاد کاملا تطابق دارد مانند کوهان ،بدون شاخ بودن،بدنی گوشتی وعضلانی 

که نشان، از وجود زیستگاه دیرین در این منطقه دارد

تیمور لنگ در کتاب منم تیمورجهانگشا عنوان می دارد که(هنگامی که در سیستان فرود آمدیم،مردمانی بلند قامت یافتیم که شتران را ایستاده بار می کردند وبدون مهار سوار برگاوانی بزرگ جثه می شدند که با آنها ازدر صلح آمدیم)

واین می تواند صحیح باشد حتی تا یک قرن گذشته نیز سیستانیان از گاو بعنوان سواری وبارکشی  خرمنکوبی استفاده می کردند

در اینجا این مطلب را نیز ذکر کنیم که گفته می شود قدیمیترین نژاد دنیا  نژاد بران سویس می باشد بخاطریافتن اسکلت آن در کوههای اسکاندیناوی .

 با این تفاسیر می توان ادعاباستانی بودن این نژاد را مطرح نمود

اما آنچه مسلم است که گاو نژادسیستانی از پنج هزارسال قبل در منطقه میزیسته است که از آن برای کارهای کشاورزی وتولید شیر وگوشت  استفاده می شده است اما مدرک علمی وقابل پذیرش برای اثبات پنج هزار سال پیشینه بدست آمدن دو پیکره گاو از جنس سنگ لاجورد وآجرین از کاوشهای باستانشناسی در منطقه باستانی شهر سوخته است که این پیکره ها با خصوصیات این نژاد کاملا تطابق دارد مانند کوهان ،بدون شاخ بودن،بدنی گوشتی وعضلانی 

که نشان، از وجود زیستگاه دیرین در این منطقه دارد

تیمور لنگ در کتاب منم تیمورجهانگشا عنوان می دارد که(هنگامی که در سیستان فرود آمدیم،مردمانی بلند قامت یافتیم که شتران را ایستاده بار می کردند وبدون مهار سوار برگاوانی بزرگ جثه می شدند که با آنها ازدر صلح آمدیم)

واین می تواند صحیح باشد حتی تا یک قرن گذشته نیز سیستانیان از گاو بعنوان سواری وبارکشی  خرمنکوبی استفاده می کردند

در اینجا این مطلب را نیز ذکر کنیم که گفته می شود قدیمیترین نژاد دنیا  نژاد بران سویس می باشد بخاطریافتن اسکلت آن در کوههای اسکاندیناوی .

 با این تفاسیر می توان ادعاباستانی بودن این نژاد را مطرح نمود

تاریخچه این نژاد:

 

ما می دانیم که تمام نژادهای امروزی دنیاازدونوع منشعب شده اند

که نوع تاروس آن دارای کمری راست وبدون کوهان می باشند که بیشتر در بخش اروپا پراکنده هستند ونوع ایندیکوس آن در اسیا وکشورها هند وپاکستان می باشد که مشخصه اصلی آن داشتن کوهان بزرگ وغبغبی افتاده  وکمری شیب دار،که نژاد سیستانی بین نوع متعلق است

آنچه اندیشمندان علوم دامی به آن اعتقاد دارند این است که این دام از شبه قاره  هند به این منطقه آورده شده است اما گروهی معتقدند که ریشه گاو زبو هند مناطق مرکزی وجنوبی کشورمان می باشدکه این گروه به پیکره گاو کوهاندار وشاخداری که در مازندران یافت شده وهمچنین به نژاد سیستانی ودشتیاری اشاره می نمایند

 

چوایران نباشد تن من مباد

ادامه نوشته

 

چکیده  :

 

نژاد گاوسیستانی برترین نژاد گاو گوشتی ایران می باشدکه مشخصه اصلی آن داشتن کوهانی برجسته وبزرگ،غبغبی کاملا شل وافتاده ،که دارای جمعیتی اندکی   بیش از صد هزار راس می باشدمحل اصلی زیست این دام در منطقه سیستان اطراف دریاچه آب شیرین هامون با پانصد هزار هکتار مساحت   می باشد .  غذای اصلی این دام در شرایط کاملا بومی نی های رویش یافته در دریاچه هامون بوده است که به صورت نیزارهای عظیمی خودنمایی مینموده است واز نظر ارزش غذایی این گیا ه بایونجه برابری می کند

رنگ غالب این نژاد سیاه میباشد که رنگهای سفید،خاکستری،خرمایی وابلق  بسیار اندک بین این نژاد دیده می شود

این نژاد درمنطقه جهت تولید گوشت وکمک به کارهای کشاورزی بارکشی سواری از آن استفاده می شده است حتی گاوان نر این نژاد به راحتی سواریی می دهند

اما اکنون از این نژاد فقط برای تولید گوشت وبعضا شیر استفاده  می شود  اما آنچه مسلم است این مطلب که این نژاد، برترین نژاد گوشتی کشور است  وبعنوان یک نژاد عالی جهت تولید گوشت می توان از آن یاد کرد

دارای گردنی کوتا حجیم ،بدنی کشیده وگوشتی،کپلی پهن وعریض وعضلانی صورتی کشیده شاخهای بسیار کوچک بین 5تا 15  سانتی متغیرودمی بلند که گاهی به زمین کشیده می شود توان سازگاری بالای در نوسانات هوایی وتغیرات غذایی دارد

-- درصد راندمان لاشه آن73%است

--  میزان چربی لاشه11%

--استخوان10%

--وزن گوساله هنگام تولد 18-22کیلوگرم

--افزایش وزن روزانه در سن13-14 ماهگی 1134گرم

--وزن ماده گاو250-350

--وزن گاونر300-450کیلوگرم

-- توان شیرواری ابن نژادپایین است تولیدوروزانه در محدوده 5تا15 کیلو شیر می باشد دارای سرپستانکهای یکنواخت و بافت پستانی اسفنجی است

. --چربی شیر 8/4%

وضعیت ژنتیکی دامهای ایران

 

سرزمین پهناورمان ایران باتنوع بسیار بالایی که در بحث اقلیم وانواع آب وهوایی داردباعث تبدیل شدن کشورمان به یکی از ذخیره گاهای بزرگ ژنی دنیا شده است بطوری که اقلیم های :گرم وخشک،گرم ومرطوب،سرد کوهستانی،مرطوب ومعتدل وحتی مرطوب وکوهستانی را ما شاهد هستیم که باعث شده است گونه های بسیار متفاوت با تنوع ژنی متفاوت در این منطقه رویش وسازش کنند

اگر ما نوشتار خویش را به دامپروری کانون نماییم خواهیم دید که ما در زمینه نژادهای گاو ،گوسفند ،بزومرغ چه پراکنش بزرگی را داریم وذخیره گاهای گسترده  ژنی داریم که  این مخازن ژنی سرمایه ای عظیم وغیر قابل قیمت گذاری می باشند وهریک از این نژادهادر منطقه ای خاص از کشورمان سازگاری پیدا کرده اندوکاملا بااقلیم،نوع ماده غذایی موجود در منطقه ،نیاز مردم بومی منطقه وفق پیدا کرده است وبرماست تا از این سرمایه های ارزشمند پاسداری کنیم وبااستفاده از بهگزینی واصلاح نژاد برترین ژنهای دامی را کشف وتثبیت کرده ودر یک مجموعه گرداوری نماییم کاری که بیش از دو قرن است که در دنیا انجام می شود

ودر غیر اینصورت دیر زمانی نخواهد پایید که باروند صنعتی شدن،تغیر در زندگی روستایی وعشایری ورفتن به سوی زندگی شهرنشینی،تغیر کاربری مزارع ومراتع ،تغیر شغل دامداران وکشاورزان واز همه بدتر ورود بی برنامه وبی حساب وکتاب انواع دامها نژاد های خارجی به کشورمان که از دهه چهل وپنجاه آغاز شده است.

 که مجموع عوامل فوق باعث نابودی این داشته های ارزشمند شده وخواهد شد

به طوری که اکنون این حادثه برای بعضی گونه های دامی افتاده است بعنوان مثال نژاد مرغ خزک سیستان که از ویژگی بارزآن می توان به نطفه داری وجوجه دراوری ومقاومت در برابر بیماریها  اشاره کرد اکنون کاملا منقرض شده است هر چند که پژوهشکده دامهای خاص عنوان می کند که 40 قطعه از این نژادرا داردکه درباره اصالت آن کاملا تشکیک است یا همین نژاد گاو سیستانی در سال 1355تعداد این دام در منطقه چیزی حدود یک ونیم میلیون راس بوده است که اکنون آمار دست بالا جمعیت آن را صد هزار راس ذکر می کند ما می بینیم که در یک دوره کوتا ه به ده درصد کاهش یافته است

اما مطلب دیگر که باید بپردازیم آن است که ما با اینهمه مخازن ژنی که داریم بعنوان وارد کننده دامهای اصیل از کشورهای اروپایی هستیم

 و باتوجه به اینکه شرایط اقلیمی ما با کشور مبدا متفاوت است باعث می گردد که این دامهای وارداتی هرگزبه تولید اصلی خویش نرسند البته مباحث مدیریتی نیز در کاهش تولید سهیم می باشندهرچند گاهی در کوتاه مدت این دامها دارای تولید خوبی هستند ولی در درازمدت این تولید حفظ نخواهد شد ویا در نسلهای بعدی این کاهش تولید بیشتر معنی دارخواهد گردید

باتوجه به مباحث مطرح  شده ما مجبور هستیم که برای هر چها نوع دام پرورشی کشورمان (گاو،گوسفند،بز،مرغ)به سوی حفظ مخازن ژنی بومی وبعد بهگزینی  واصلاح نژاد حرکت کنیم هر چند کارهایی انجام شده اما روند کند می باشد ودر این راه ما می توانیم از تجارب کشورهای موفق در این وادی سود ببریم که از کشور هند می توان به عنوان یک الگوی موفق نام برد این کشور هر چند نزدیکی سیاسی ومدیریتی کلانی با انگلیس دارد

اماکاملا به نژادهای دامی داخل کشورشان توجه کردندمثلا با شناسایی انواع مرغهای بومی کشورشان وسپس بهگزینی واصلاح آنها  لاینهایی با تولید بالا بوجودآورده اندوحتی به دنیا نیز نژادهای ارزشمند خویش را معرفی نموده اند که ما کاملا در بحث پرورش مرغ کاملا به نژادهای خارجی وابسته ایم یا درباره پرورش ماهی ما با وارد کردن گونه های کپور ماهیان چینی (آمور،بیگ هد،کپور علف خوار،فیتوفاک)جهت پرورش باعث بوجود آمدن معضلات زیست محیطی و به هم خوردن اکوسیستم های طبیعی( مانند هامون سیستان) شده ایم  واما کشور هند با جمع آوری انواع ماهیان بومی از رودخانه ها  وبهگزینی آنها گونه کپور ماهیان هندی را به دنیا معرفی کرده است(مرینگال،روهو؛کاتلا)یادر بحث نژادهای گاو با تلاقی گاو نژاد براهما وبوفالو هندموفق به تولید نوعی گاو گوشتی با خصوصیات عالی شده اند

اما ما اینطرف روند نابودی دامهای بومی را در پیش گرفته اند

یک مثال کوچک از وابستگی ما به نژادهای خارجی در مورد مرغان گوشتی وتخمگذار می باشد ما همه می دانیم که تمام لاینهای پدری ومادری این مرغان پرورشی از خارج تامین می شود اگر امروز از دادن این لاینها  بهما خوداری کنند چه اتفاقی خواهد افتاد مطمن باشیم 10000واحد پرورش مرغ گوشتی ما کاملا نابود می شود وبرای چند صد واحد مرغ تخمی هم همچنین...............

این تصوری وحشتناک است .که واقعا چه اتفاقی خواهد افتاد